ABD tarife silahını daha önce de denemişti… 1930’daki Smooth-Hawley yasası ABD ekonomisini nasıl felakete sürükledi?

HABER MERKEZİ

Oluşturulma Tarihi: Nisan 03, 2025 11:57

Donald Trump’ın ‘Kurtuluş Günü’ adı altında açıkladığı yeni karşılıklı gümrük tarifeleri dünya gündemine bomba gibi düşerken akıllara ABD’nin 1930’da yürürlüğe koyduğu Smooth-Hawley yasası geldi. Bu yasa ile ABD karşılıklı vergileri yürürlüğe koymuştu ancak uzun vadede bu yasa ABD ekonomisinde büyük tahribata yol açmıştı.

ABD Başkanı Donald Trump, ‘Kurtuluş Günü’ diye adlandırdığı 2 Nisan’da karşılıklı vergi tarifelerini açıkladı. Trump’ın bu hamlesi dünya gündemine bomba gibi düşerken Çin, Kanada, Güney Kore ve Avrupa ülkelerinden karara tepki yağdı. AB büyük bir misilleme yapma hazırlığında olduğunu duyurdu. Birçok uzman bu durumun bir küresel ticaret savaşı başlatacağını savunurken Alman Bild Gazetesi geçmişte de ABD’nin böyle bir adım attığını ve sonuçlarının hüsran olduğunu hatırlattı.

SMOOTH-HAWLEY YASASI 

Bild Gazatesi’nin belirttiği gibi ABD karşılıklı tarife silahını ilk defa kullanmıyor. 1930’da da ABD, 1929 yılında yaşanan büyük buhranın yıkıcı etkilerini azaltmak için Smooth-Hawley yasası olarak bilinen gümrük tarifelerini devreye almış ancak hüsranla sonuçlanmıştı.

Büyük buhran adı verilen ekonomik kriz 1929 yılında tüm dünyayı etkisi altına aldı. Bu krizden önemli ölçüde etkilenen bir ülke de ABD oldu. Hem kriz hem de yei teknolojik gelişeler yüzünden özellikle tarım ürünlerinde üretim maliyetleri oldukça arttı. ABD’li tüketici de daha ucuza ithal edilen ürünlere yöneldi.

Willis Hawley ve Reed Smooth adında iki Cumhuriyetçi senatör, krizden etkilenen çiftçileri korumak, ürettikleri mallarını satabilmelerini sağlamak ve sanayide istihdamı artırmak için ithal edilen mallara tarifeler getiren Smooth-Hawley yasasını hazırladı. İthal mallara karşılıklı gümrük vergilerini öngören bu yasa 1930’da ABD Başkanı Herbert Hoover tarafından kabul edildi. Oldukça tepki gören bu yasaya karşılık diğer ülkeler de misilleme yaptı ve ABD ürünlerine tarifeler yürürlüğe koydu.

ABD EKONOMİSİ FELAKETE SÜRÜKLENDİ 

Yasa ilk başta kısa vadede işe yarıyormuş gibi göründü. Fabrikalardaki işçi maaşları, inşaat sayısı ve sanayi üretiminde keskin artış yaşandı. Ancak Kanada, Fransa, Birleşik Krallık gibi ülkelerin misillemelerinin etkisi yavaş yavaş hissedilmeye başlandı. ABD ithalatı 1929’da 4,4 milyar dolardan, 1933’de 1,5 milyar dolara yüzde 66 oranında düştü. İhracat ise 5,4 milyar dolardan 2,1 milyar dolara yüzde 61 oranında geriledi.

Gayri safi yurt içi hasıla ise 1929’daki 103,1 milyar dolar seviyesinden 1931’de 75,8 milyar dolara düştü ve 1933’te 55,6 milyar dolar ile dip yaptı. Yasa ile ABD ile Avrupa arasındaki ithalat ve ihracat darbe alırken genel olarak dünya ticareti yüzde 66 azaldı.

İŞSİZLİK ZİRVE YAPTI 

Bu yasanın bir diğer amacı ise işsizliği azaltmaktı. Ancak beklenildiği gibi olmadı. Smoot-Hawley Yasası çıkarıldığında ABD’de işsizlik oranı 1930’da yüzde 8’di ancak yeni yasa işsizliği düşürmeyi başaramadı. Oran 1931’de yüzde 16’ya, 1933’te ise yüzde 25’e yükseldi. ABD ancak neredeyse 10 yıl sonra, 2. Dünya Savaşı’nın ortalarında işsizlik seviyesini 1930’lardaki seviyenin altına indirmeyi başardı.

1934 SONRASI TARİFELER KADEME KADEME AZALTILDI 

İktidardaki Cumhuriyetçi Parti’nin rakibi Demokrat Parti, 1932’de tarife oranlarını düşürme vaadi ile bir seçim kampanyası başlattı. Seçimi kazanarak başkan olan Franklin Rooswelt, 1934 yılında Karşılıklı Ticaret Anlaşmaları Yasası’nı onayladı. Bu yasa müzakere edilerek karşılıklı gümrük tarifelerinin indirilmesine izin veriyordu.

İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki gelişmeler Dünya Ticaret Örgütü’nün (ITO) kurulmasına ön ayak oldu. Savaş sonrası ABD, Smooth-Hawley yasası ile yürürlüğe giren tarifeleri zaman içinde düşürdü. 1947’de Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nı (GATT) imzalayan ABD, zaman içinde diğer ülkelerle karşılıklı ticaret anlaşmalarını yürürlüğe koyarak gümrük vergilerini zaman içinde azalttı.