Dünya çapında 55 milyondan fazla insanı etkileyen demans, 2050’ye kadar üç katına çıkması beklenen artan bir eğilim gösteriyor. Hafıza kaybı ve kafa karışıklığı gibi semptomları olan bu ilerleyici nörolojik rahatsızlık, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, zihinsel olarak aktif kalma, stresi yönetme ve iyi uyku sağlama ile yönetilebilir.
Demans, beyni etkileyen yaygın ve sakatlayıcı bir hastalıktır. Demanslı insan sayısı dünya çapında artmaktadır ve 2050’ye kadar üç katına çıkması beklenmektedir.Şu anda dünya çapında 55 milyondan fazla demanslı insan bulunmaktadır ve her yıl yaklaşık 10 milyon yeni demans vakası gelişmektedir.Özellikle 65 yaş üstü kişilerde görülme olasılığı yüksek olan demans; unutma, endişeli hissetme, karar vermede zorluk çekme ve daha fazlası şeklinde ortaya çıkabilen ilerleyici bir nörolojik hastalıktır. Demans, kişinin günlük aktivitelerinde tam yardıma ihtiyaç duyabileceği hafiften şiddetliye kadar değişen bir şiddette olabilir. Belirtileri fark etmek korkutucu olabilir ve sürekli tetikte olmak, ruh sağlığınızı ve duygusal refahınızı korumak için en iyi yol olmayabilir. Aynı zamanda, hangi belirtileri fark edeceğinizi bilmek yardımcı olabilir.Demans, günlük yaşamı etkileyen düşünme, hatırlama ve muhakeme gibi bilişsel yeteneklerde düşüşe neden olan bir sendromdur. Sinir hücrelerine zarar veren çeşitli hastalıklardan kaynaklanabilen bir beyin fonksiyonu kaybıdır. Demans, insanlar yaşlandıkça daha yaygın hale gelir, ancak yaşlanmanın normal bir parçası değildir.Demans, hastalığı olan kişiler, aileleri, bakıcıları ve toplum üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Genellikle demans konusunda farkındalık ve anlayış eksikliği vardır ve bu da damgalanmaya ve teşhis ve bakıma yönelik engellere yol açabilir.Demans, bozuk düşünme ve hafıza gibi bir dizi semptom için kullanılan genel terimdir ve genellikle yaşlanmanın bilişsel düşüşüyle ilişkilendirilir. Alzheimer hastalığı, beynin düşünce, hafıza ve dili kontrol eden kısımlarını özel olarak etkileyen bir bunama türüdür. Huntington Hastalığı, Parkinson Hastalığı ve Creutzfeldt-Jakob hastalığı gibi diğer hastalıklar bunamaya ilerleyebilir.Bunama, beyin hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurma yeteneğini etkileyen beyin hücrelerine verilen hasardan kaynaklanır. Yaş ve genetik dışında, rol oynayan başka risk faktörleri de vardır. Ancak, bazı basit alışkanlıklar bunamadan uzak durmanıza yardımcı olabilir.Bunlardan bazıları şunlardır:Düzenli egzersiz: Fiziksel olarak aktif olun. Bu, haftada yaklaşık 150 dakika orta yoğunlukta hem aerobik hem de direnç aktivitelerini içermelidir. Düzenli fiziksel egzersiz, bunama geliştirme riskinizi %50’ye kadar azaltabilir. Egzersiz, bilişsel sorunlar geliştirmeye başlamış olanlarda daha fazla bozulmayı da yavaşlatabilir.Haftada en az 5 kez 30 dakika egzersiz yapın. İster yürüyüş, ister koşu, ister bisiklet, ister yüzme veya bir dans grubuna katılmak olsun. Haftalık rutininize güç veya ağırlık antrenmanı seansları eklemeyi düşünün. Bu egzersizler sadece kas inşa etmekle kalmaz, beyin sağlığınızı korumanıza da yardımcı olur.Zihinsel olarak aktif kalın: Çalışmak, yeni bir dil öğrenmek, bulmaca çözmek, masa oyunları oynamak, kitap okumak veya yazmak ve sosyal olarak aktif olmak gibi kendinizi zihinsel olarak zorlayan aktiviteler yaparak zihninizi çalıştırın.Zihinsel zorluklar beyni güçlendirmeye yardımcı olur ve Alzheimer hastalığına neden olabilecek lezyonları geliştirmeye karşı daha az savunmasız hale getirir. Zihinsel uyarım ayrıca hastalığı olan kişilerde beyin bozulmasını yavaşlatmaya yardımcı olabilir.Bir müzik aleti çalın, yabancı bir dil öğrenin, iyi bir kitap okuyun ve yeni bir hobi edinin. Yenilik ve zorluk ne kadar büyükse, fayda da o kadar büyük olur. Strateji oyunları ve bulmacalar oynayın. Zeka oyunları ve bilmeceler size zihinsel bir egzersiz sağlayabilir ve beyninizi bilişsel çağrışımlar oluşturması ve sürdürmesi için eğitebilir. Bulmaca, masa oyunları, kartlar, Scrabble ve Sudoku hepsi harika seçeneklerdir.Sağlıklı beslenin: Günde en az 5 porsiyon meyve ve sebze ve haftada en az iki kez protein tüketerek sağlıklı beslenin. Şeker, tuz ve doymuş yağ alımını sınırlayın. Nişastalı yiyecekleri orta düzeyde yiyin ve günde 6-8 bardak su için.Araştırmalar, doğru yiyecek seçimleri yapmanın beyin fonksiyonunuzu koruyabileceğini ve bunama olma olasılığınızı azaltabileceğini gösteriyor. Ek olarak, bunama hastası bir kişi için uygun beslenme vücudu güçlü tutabilir ve davranışsal semptomları hafifletebilir.Şekerli yiyecekler, rafine karbonhidratlar ve yağlı yiyecekler kilo alımına yol açarak diyabet gibi daha fazla sağlık sorunu riskine sokabilir. Diyabet Alzheimer ile yakından bağlantılıdır. Bu türlerden her ne pahasına olursa olsun kaçının ve daha sağlıklı seçenekleri tercih edin.Tam tahıllar, sebzeler, kuruyemişler, baklagiller, baharatlar, yağlı balıklar, zeytinyağı ve omega yağları açısından zengin diğer yiyeceklerden zengin, kırmızı et, rafine yiyecekler ve şeker açısından düşük bir Akdeniz diyeti uygulayın. Artan araştırmalar, bu sağlıklı yağlarda bulunan DHA’nın Alzheimer hastalığını önlemeye yardımcı olabileceğini gösteriyor Gıda kaynakları arasında somon, ton balığı, alabalık, uskumru, deniz yosunu ve sardalya gibi soğuk su balıkları bulunur. Balık yağı takviyesi de yapabilirsiniz.Stresi yönetin: Sürekli stres beyne zarar vererek bunama riskini artırır. Birçok çalışma, özellikle hastalık riski altında olan kişilerde kaygıyı Alzheimer’ın gelişimiyle ilişkilendirmiştir.Stresi yönetmek için her gün rahatlayın ve eğlenin. Stresi kontrol altında tutmak için bilerek rahatlamaya zaman ayırın. Sizi rahatlatacak boş zaman aktiviteleri bulun ve bunları yapın – ister örgü örmek, ister parkta yürüyüş yapmak, ister yoga yapmak veya köpeğinizle oyun oynamak olsun.Meditasyon yapın. Meditasyon beyindeki koruyucu dokuyu artırabilir ve bunama geliştirme riskini artırdığı bilinen kortizol hormonunu azaltabilir.Daha fazla gülün. Gülme eylemi vücudunuzun stresle savaşmasına yardımcı olabilir. Sosyalleşmek, gülmek, oynamak ve aktif olmak beyni meşgul etmeye ve bunamayı önlemeye yardımcı olur. İyi uyuyun: Alzheimer hastalığı olan kişilerde uykusuzluk ve diğer uyku sorunlarının görülmesi yaygındır. Araştırmalar, kötü uykunun sadece Alzheimer’ın bir belirtisi olmadığını, aynı zamanda olası bir risk faktörü olduğunu göstermektedir.Araştırmacılar, kötü ve kesintiye uğramış uykunun beyinde hafıza bozukluğuna ve Alzheimer’a yol açabilen belirli bir proteinin birikmesini teşvik ettiğini buldular. Daha derin bir uyku almak, beyindeki protein yükünü temizleyebilir. Düzenli bir uyku programı oluşturarak uykuyu bir öncelik haline getirin. Uykusuzluk bir sorunsa, egzersiz yapmayı, rahatlatıcı bir uyku vakti ritüeli oluşturmayı veya bir doktora danışmayı deneyin.Demans belirtileri:Demans insanları farklı şekilde etkiler ve belirtiler zamanla değişebilir. Bazı belirtiler hafıza sorunlarından önce ortaya çıkabilir ve diğerleri yalnızca sonraki aşamalarda ortaya çıkabilir. Demansın bazı belirtileri şunlardır:Hafıza kaybı: Şeyleri, yakın zamandaki olayları veya eski anıları unutmakKafa karışıklığı: Tanıdık yerlerde kaybolmak veya zaman veya mekan konusunda kafa karışıklığı, demans gelişiminin göstergesi olabilir. Dilde zorluk: Kelime bulma, konuşma veya anlamada zorluk çekmek, bunamanın erken evrelerinin bir belirtisi olabilir.Görevlerde zorluk: Eğer kişi genel görevlerde veya para ve faturalarla başa çıkmada zorluk çekiyorsa, büyük ihtimalle bunamadan muzdariptir.Ruh hali ve davranışta değişiklikler: Kaygılı, üzgün veya öfkeli hissetmek veya kişilik değişiklikleri yaşamak bunamanın geliştiğini gösterir.Soyut düşünmede sorunlar: Yönlerle, sayıları veya zaman akışını anlamada zorluk çekmek de bunamanın belirtileridir.
