Ateşkesin yürürlüğe girdiği Gazze’de on binlerce Filistinli evlerine dönmek için yola çıktı. Mahallelerine dönen Gazzeliler İsrail’in 2 yıllık bombardımanı sonrasında büyük bir yıkımla karşılaştı. Enkaza dönen kentte yaşadıkları binayı bile bulamayan Filistinliler ne olursa olsun topraklarını terk etmeyeceklerini söylüyor.
Gazze’de ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından binlerce Filistinli evlerine dönmek için yola düştü. Tam sayı bilinmemekle birlikte 350 bin ile 400 bin kişinin kenti terk ettiği değerlendiriliyor. 2023 yılındaki çatışmalar öncesinde bölgede yaklaşık 1,5 milyon kişinin yaşadığı belirtiliyor. Şimdi sağ kalanlar evlerine dönmeye çalışıyor.Eve dönenleri harabeler karşılıyor. Gazze’nin orta bölümlerinden kuzeye kilometrelerce yürüyen Gazzeliler iki yıl süren İsrail bombardımanının ardından topyekün yıkımla karşılaştı. Gazze’deki Hükümetin Medya Ofisinden yapılan yazılı açıklamada, “İşgal ordusunun kuzey bölgesi başta olmak üzere Gazze Şeridi’ndeki evlerin yüzde 60’ından fazlasını yıkması nedeniyle halkımız gerçek bir insani felaketle karşı karşıya.” ifadesi kullanıldı.Filistinlilerin döndüğü bölgelerde binaların neredeyse tamamı enkaz halinde. İki yıl süren İsrail bombardımanı sebebiyle elektrik, su ve kanalizasyon altyapısı da tamamen yok olmuş durumda.Enkaz altında hala binlerce ölü olduğu; İsrail’in ekipman ve makineleri hedef alması ve zaten harap olan makine ve teçhizatlardan geriye kalanlara da yakıt sağlanamaması nedeniyle sivil savunma ekiplerinin cenazeleri çıkaramadığı da biliniyor. Harabeye dönen mahallere geri dönenleri de zor yaşam koşulları bekliyor,. Gazze Şeridi’nde iyileşme sürecinin başlayabilmesi için günlük insani yardım taşıyan bin TIR ve 1 milyon litre yakıtın bölgeye girmesi gerektiği ifade ediliyor.Harabeye dönen Gazze’de en az 268 bin konut tamamen, 153 bin konutsa kısmen yıkıldı. 148 bin konutsa ciddi şekilde hasar aldı ve yaşanmaz hale geldi. Evlerine dönen insanların basit barınma ihtiyaçlarını karşılayacak ne elektrik ne de su sistemi var. Bölgede kalanları çadırlarla hayatlarını sürdürdü. Geri dönüşün ardından harabelerde yaşama devat emke zsorunda kalacaklar. Gazze’nin yeniden inşaası öngörülse de, bu planların yaşama geçirilmesi uzun yıllar alacak.Gazze Şeridi’ndeki sağlık merkezlerinin yüzde 95’i kısmen veya tamamen zarar gördü. Okulların da yüzde 95’i bombardımanda harabeye döndü. Bölgenin durumuna ilişkin en kapsamlı rapor. Mısır tarafından hazırlandı. Mısır, “Gazze’nin Erken İyileştirilmesi, Yeniden İnşası ve Kalkınması” başlıklı 91 sayfalık bir plan oluşturdu.Söz konusu plana ait raporda, İsrail’in Gazze’ye yönelik imha savaşından kaynaklanan toplam maddi hasarın 29,9 milyar doları bulduğu belirtilerek, en fazla etkilenen sektörün 15,8 milyar dolarlık maliyetle konut sektörü olduğu ve toplam hasarın yüzde 53’ünü oluşturduğu ifade edildi. Raporda, tahminlere göre 30 bin konut binasının hasar gördüğü, bunlardan 272 bininin dairenin tamamen yıkıldığı, 58 bin 500 dairede ise kısmen hasar bulunduğu aktarıldı.Raporda, altyapı konusunda uydu görüntülerinin, Gazze Şeridi’nin caddelerinin 1190 kilometresinin tahrip edildiğini, ayrıca caddelerin 415 kilometresinin aşırı derecede hasar gördüğünü, bin 440 kilometresinin ise ciddi hasar gördüğünü ortaya koyduğu ifade edildi.Sağlık sektöründe ise hasarın 1,3 milyar dolar olduğu, zararın ise 6,3 milyar dolar olduğu belirtilen raporda, Gazze Şeridi’ndeki hastanelerin yüzde 50’si (18 hastane) tamamen hizmet dışı kaldığı, 17 hastanenin de kısmen faaliyet gösterdiği ve bu durumun artan sağlık ihtiyaçlarını karşılamadığı kaydedildi.Mısır’ın hazırladığı raporda, eğitim sektöründe de hasarın 874 milyon dolar, kaybın ise 3,2 milyar dolar olduğu vurgulanan raporda, okulların yüzde 88’inin yıkıldığı, geri kalanının savaştan kaçan aileler için geçici barınaklara dönüştürüldüğü, ayrıca 51 üniversite binasının da yıkıldığı dile getirildi. Raporda, ticaret ve sanayi sektöründe ise hasarın 5,9 milyar dolar, zararın ise 2,2 milyar doları bulduğu aktarılan raporda, ulaştırma sektöründe de hasarın 2,5 milyar dolar, kaybın ise 377 milyon dolar olduğunun tahmin edildiği belirtildi.Rapora göre, su ve kanalizasyon sektöründeki hasarın 15 milyar dolar, zararın ise 64 milyon dolara ulaştığı kaydedilen raporda, elektrik sektöründe ise zararların 450 milyon doları buluyor.Peki bölgenin yeniden inşaası için ne yapılması gerekiyor ve yeniden inşaatın maliyeti nedir? Mısır’ın raporuna göre, Gazze’nin yeniden inşası için toplam ihtiyacın 53 milyar dolar gerekli, bunun 3 milyar doları “erken iyileşme” için 6 ayda kullanılmalı. İyileşme ihtiyaçlarında en büyük payı 15,2 milyar dolarlık toplam değerle konut sektörü aldığı bildirilen raporda, onu her biri 6,9 milyar dolarla toparlanmaya ihtiyaç duyan sağlık, ticaret ve sanayi sektörü, 2,45 milyar dolarla yol ve 1,5 milyar dolarla elektrik sektörü takip ettiği ifade edildi.Eğitim sektörünün toparlanma için 3,8 milyar dolara ihtiyaç duyduğu, tarım ve sosyal koruma sektörlerinin her birinin 4,2 milyar dolara ihtiyacı olduğu aktarılan raporda, ulaştırma sektörünün 2,9 milyar dolara, su ve sanitasyon sektörünün ise 2,7 milyar dolara ihtiyaç duyduğu belirtildi. Raporda, enkazın kaldırılması, patlamamış mühimmatın sökülmesi, geri dönüşüm ve dönüştürme süreci olmak üzere 4 aşamadan oluşan süreç için ise 1,25 milyar dolara ihtiyaç olduğuna işaret edildi.Raporda, Gazze Şeridi’nin 2030 yılına kadar olan 5 yıllık dönemde, yaklaşık 3 milyon insanın yaşayabileceği şekilde 3 aşamada yeniden inşa edilmesi için bir yol haritası ve acil kalkınma planı hazırlanması gerektiği vurgulandı. Tahmini 6 aylık bir zaman dilimi ve 3 milyar dolarlık bir maliyetle “erken toparlanma aşaması” olarak adlandırılan ilk aşamada yapılacak işler arasında, bazı bölgelerdeki molozlar kaldırılarak buranın geçici konut olarak kullanılması için onarılması, kısmen hasarlı 60 bin konutun 360 bin kişiyi barındıracak şekilde onarılması ve 1,2 milyon kişiyi barındıracak şekilde 200 bin geçici konut inşa edilmesinin yer aldığı dile getirildi.İki yıllık bir zaman dilimi ve 20 milyar dolarlık bir maliyet öngören ikinci aşamada ise 200 bin yeni konutun inşa edilmesi, altyapısının geliştirilmesi, moloz kaldırma ve ayıklama işlemlerinin tamamlanmasının yanı sıra 1,6 milyon kişiye ev sahipliği yapabilecek 60 bin konutun restore edilmesi, 20 bin dönüm alanın ıslah edilmesi ve hizmet tesislerinin kurulmasının öngörüldüğü ifade edildi.
