İtalyanların garip tatlı isimleri ne anlama geliyor? Şişman salı, yağlı, yalan – Son Dakika Yaşam Haberleri

İtalya’da karnaval zamanı geldi. Bu hafta karnaval tatlılarının tadına bakacağız. Venedik’te karnaval kutlamaları 14 Şubat’ta başladı. Her yıl paskalya öncesi girilen perhiz dönemi öncesinde yapılan bu karnaval geleneksel bir kutlama. Perhiz döneminde hiçbir hayvansal gıda yenmediği için, öncesindeki bu karnaval döneminde bol bol kızarmış hamur tatlıları yenir. “Settimana Grassa” denir bu haftaya, yani “yağlı” veya “şişman” hafta anlamında! Sokaklarda herkesin elinde, kese kağıtlarında, kağıt külahlarda tepeleme dolu kızarmış tatlılar olur. Karnavalın son Perşembe gününe “Giovedì Grasso” yani “şişman perşembe”, son salı gününe “Martedì Grasso” yani “şişman salı” denir.. 

MAFİŞ TATLISI GİBİ “YALAN” TATLISI

Bu konunun aklıma düşmesi ve böyle bir benzerlik kurmam, geçenlerde İtalya’nın Piemonte bölgesinde kayak derneği yarışmaları için Bardonecchia’ya yaptığım gezi nedeniyle oldu. Kayak yarışmaları sonrasında bir yürüyüş yapalım, dedik. Zaten küçücük bir kasaba, çok da güzel bir pastanesi var, vitrine uçuş uçuş kelebekler gibi kızarmış pudra şekerli tatlılar koymuş. Hemen içeri daldım. Kocaman bir tabak, paket ettirdim.  Pastanedeki kadın hemen anlatmaya başladı: “Biz bunu tam karnaval zamanı yaparız. Burada ‘bugìe’ denir!” diye… Bugìe, “yalan” demek. 

Biraz bizim “mafiş” tatlısına benziyor. Bizde Selanik göçmenlerinin yaptığı veya Balıkesir civarında yapılır mafiş tatlısı. Ağızda dağılıp gider. Hani bizde, bir şey bittiği zaman, “yok kalmadı” anlamında “mafiş” deriz. Onun gibi. İtalyanların buna “yalan” demesi de, benzer anlamda olmalı. Yok ki!

Sonra kadın İtalya’nın farklı bölgelerde bu tatlıya verilen isimleri saymaya başladı. Baktım ki bazılarını biliyorum, bazılarını duymamışım bile. Gerçekten de İtalya’da karnaval zamanı deyince böyle incecik kızarmış hamur tatlıları olur ve her yerde de başka bir ismi var. Genellikle incecik kıtır kıtır hamurdan yapılan, ağza atıldığı anda yok olan, eğlenceli tatlılar. 

DEDİKODU VE ARKADAŞLIK TATLISI

Bir tatlı daha var mesela, “entrika” anlamına gelen “intrigoni” diyorlar. Bu da, “yalan” gibi benzer bir anlamda verilmiş olmalı, ağızda kayboluyor, gibi. En eğlenceli tatlı adı, Chiacchiere! Bu kelime “dedikodu” demek ya da çan çan konuşmak, laklak etmek. Tabii İtalya’da kastedilen manastırlarda bu tatlıyı yaparken rahibelerin sürekli konuşması. Zaten en güzel dedikodu da toplu halde yemek hazırlarken yapılmaz mı? Ama benim en çok hoşuma giden isimlerden biri de dostluk, arkadaşlık anlamına gelen “amicizie”. Bu tatlılar gerçekten yapmasıyla da yenmesiyle de arkadaşlık kurduracak kadar güzel…

GALANİ: DANTEL, FİYONK

Venedik Karnavalı’na gidip de kızarmış karnaval tatlısı “galani” ya da yerel dildeki “galan” yemeden dönmek olmaz ama gidemesek bile bir “galani” tarifi verelim. İsmini Venedik’te kızların boyunlarına takıp fiyonk yaptıkları kurdeleden almış. Zaten bu karnaval tatlılarının adları hep çok renkli, çok eğlenceli. Bu tatlı aynı zamanda “frappe” ya da “frappole” diye de anılıyor, fırfır veya dantel anlamında. Tarifimiz çok kolay. 

Venedik’teki temel tarife göre 500 g una 50 – 80 g arasında şeker koyacaksınız. Ben pudra şekeri kullanıyorum ve az koymaya gayret ediyorum. Daha fazla koyan da var. 70-75 g ayardır. Bir iri fiske tuz da koymayı unutmayın. Tuz her zaman şekerin tadını dengeler. Bu un-şeker-tuz karışımına 50 g kadar tereyağını parmaklarınızın ucuyla karıştırın. Kum gibi olacak kadar yedirin. Gerekirse tereyağını biraz daha koyabilirsiniz, 75 g kadar olabilir. 

Tereyağı unla karışıp kum gibi olunca 3 yumurta ekleyin. Farklı tariflerde 3 bütün yumurta 2 yumurta sarısı koyan, veya sadece 5 yumurta sarısı koyan da var. Yumurtanın akıyla beze yapacaksanız, sadece yumurta sarısı da kullanabilirsiniz. Yani yumurta aklarını ziyan etmemek şartıyla. 

KITIR KITIR KIZARSIN DİYE

Bu aşamada lezzet verecek bir ek de yapabilirsiniz. Mesela bir limon kabuğunun rendesi ya da vanilya gibi. Hatta bazen anason veya rezene gibi baharatlar da kullanılabiliyor. İtalya’da dağlardan toplanan aromatik otlarla yapılan bitki özütü, iksir de koyarlar. 

Hamuru yoğurun. Bir saat kadar buzdolabında bekletin. Sonra sekize bölün ve incecik açın, iri dikdörtgenler şeklinde kesin. Venedik’te tırtıklı tekerlek gibi hamur kesicilerle kesip, bazen de ortasına bir çentik atarlar. Hem iyi kızarıp kıtır kıtır olması için yüzeyi arttırır, hem de yağın içinde çatal ucuyla çevirmek kolay olur. İsterseniz ortadan ters bükerek fiyonk şekli de verebilirsiniz. Önemli olan hamurun ince açılması. Mantı hamuru gibi düşünebilirsiniz. 

Kestiğiniz hamurları bol yağda iyice kızartın. Fazla yağını kağıt havluyla alın. Üstüne de şöyle hafifçe bir pudra şekeri gezdirin. Venedik usulü karnaval tatlısı hazır. Afiyet olsun!