Nauryz: Kültürel Çeşitliliği Kutlayan, Türk Birliğini Destekleyen Bir Bayram

Nauryz: Türk Dünyasının Kutladığı Ortak Bayram

Nauryz, eski bir Doğu kutlaması olup, ilkbaharın başlangıcını ve güneş takvimine göre yeni yılı başlatmayı işaret eder. Kültürel anlamının ötesinde, Nauryz kutlayan milletler için birleştirici bir güç görevi görür.

30 Eylül 2009’da Nauryz, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Somut Olmayan Kültürel Mirasın Temsil Listesi’ne dahil edildi. Bu karar, dünyanın birçok etnik grubu tarafından kutlanan tatilin uluslararası tanınmasını getirdi.

Nauryz, Orta Asya ülkelerinde, Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Gürcistan, Moğolistan, Kuzey Makedonya ve Türkiye’de resmi bir tatil olarak kutlanmaktadır. Diğer ülkelerin etnik toplulukları da kutlamalara katılarak, Bosna-Hersek, Çin, Hindistan ve Irak gibi bölgelere kutlamaları yaymaktadır. Rusya federasyonuna bağlı bölgeler olan Dağıstan, Tataristan ve Başkortostan da kutlamalar düzenlemektedir.

Geleneksel kıyafetler giyilerek, müzikli etkinlikler düzenlenip ve halk oyunları oynanarak bayram kutlamaları düzenlenmektedir. Kutlamalar sırasında insanlar aileleri ve arkadaşlarıyla vakit geçirerek sevdikleriyle ilgilenmektedirler.

Nauryz, özellikle yedi sayısıyla olan ilişkisiyle derin kültürel öneme sahiptir. Bu sembolizm, yedi malzemenin karıştırıldığı ve yedi kasede sunulan ulusal yemeklerden, yedi misafirin evinize kabul edilmesi ve yedi ev ziyaret etme geleneğine kadar çeşitli adetlerde açıkça ortaya çıkmaktadır.

Nauryz hazırlıkları ulusal mutfakla başlar. Orta Asya halkları için ortak bir mutfak mirası, uluslar arasındaki kültürel alışverişlerle derinlemesine iç içedir. Örneğin, buğday filizleri bolluğu sembolize eder ve bayram sofrası için hayati öneme sahiptir.

Kazakistan’da Nauryz koje, mutfaki hazırlıklarında merkezi rol oynamaktadır. Geleneksel ilkbahar çorbası, yedi temel malzemeyi içerir: su, et, tuz, yağ, un, buğday ve süt, her biri dünyevi erdemleri (büyüme, şans, mutluluk, zenginlik, sağlık, bilgelik ve göksel koruma) simgeler.

Yerel inanışa göre, yedi evde tadarak, insanlar mutluluk ve iyi şansla dolu bir yıl geçirmeyi sağlar. Kazak kültüründe zengin bir şekilde süslenmiş masaya baursaks (kızarmış kabaran ekmek) ve beshbarmak (hamur ile haşlanmış etin ulusal yemeği) da yer almaktadır.

Özbekistan’da (Navruz), bayramın ana merasimi sumalyak adlı tatlı bir macundan oluşmaktadır. Onu tadarken insanlar bir dilekte bulunurlar. Kırgız ulusu (Nowruz) aynı lezzeti sumelek olarak adlandırır. Kırgızlar ayrıca, sığır eti, pirinç, bezelye, buğday, mısır, talqan (arpanın veya buğdayın kavrulmuş iri öğütme unu), un, patates, kara buğday ve baharat karışımı ile pişirilen keje adlı bir çorba sunarlar.

Türkmenistan’da (Navruz), bayram tarım sezonunun başlangıcını işaret eder. Semeni adı verilen başlıca lezzetleri de buğday filizlerindendir.

Orta Asya halklarının göçebe yaşam tarzı atlarla yakından ilişkilidir. Göçebe kavimler için, atlı oyunlar her zaman bayramların ayrılmaz bir parçası olmuştur.

Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan’da resmi bir atlı spor olarak kabul edilen geleneksel bir oyun olan Kokpar, Dünya Göçebe Oyunları’nda düzenlenen prestijli kokpar şampiyonası ile bilinmektedir. At binicileri, bir koçun karkasını alıp belirlenmiş bir noktaya götürmek veya büyük bir kazana atmak için yarışırlar. Atlı yarışlar, kartal avcılığı, masa oyunları ve eğlenceli etkinlikler sadece gelenekleri ve adetleri sergilemekle kalmaz, aynı zamanda sağlıklı bir yaşam tarzını teşvik eder.

Nauryz, Türk ve Fars kökenli insanlar tarafından kutlanan bir bayram olup, aynı zamanda Türk medeniyetinin kalıcı mirasının bir kanıtı olarak da durmaktadır.

İlkbahar bayramına dair ilk referans Zerdüştçülüğe dair dini metinler olan Avesta’da bulunmuştur. Zerdüştçülükte, ateş saflığın, aydınlanmanın ve ilahi mevcudiyetin bir sembolü olarak derin anlam taşır.

Türkiye’de, Nauryz Nevruz veya Nowruz olarak bilinir. Türk geleneklerinin arasında kutsal ateşin kullanılması yer alır, ancak günümüzde genellikle havai fişeklerle değiştirilmiştir. Bir efsaneye göre, bayram sırasında ateşin üzerinden yedi kez atlamak şans getireceğine inanılmaktadır.

Bu kutlu vesileyle, Türk halkı, arpa filizleri, şarap ve para gibi mutluluk, sağlık ve refah getirdiğine inanılan sembollerle çevrelerini kuşatır.

1925’ten 1991’e kadar Türkiye, devletin laikleşme politikası nedeniyle Nauryz kutlamalarını resmi olarak yasakladı. Ancak erken 1990’lı yıllar, sevilen geleneğin canlanmasına tanıklık etti.

Azerbaycan’da (Novruz) Nauryz kutlamaları için bir ay önce dört ardışık Salı günüyle işaretlenen bir geri sayım başlar, her biri doğanın elementlerinden birini temsil eder – su, ateş, toprak ve hava. Azerbaycanlılar için masada S harfi ile başlayan yedi yemek servis etmek geleneksel bir uygulamadır.

Geleneksel yemeklerin yanı sıra, masada bir ayna, bir mum ve renkli yumurtalar da yer almaktadır, her biri özel bir anlam taşır. Mum ateşi ve ışığı simgeler ve kötü ruhlardan korurken, yumurta ve ayna eski yılın sonunu ve yeni yılın başlangıcını simgeler.

Nauryz kutlamaları, ortak geleneklerde bulunan dayanışmanın ve her yeni yıla eşlik eden yenilenme vaadinin gücünü hatırlatarak değerli bir mutluluk ve dayanışma anı sunar.

Kaynak