Türkiye’nin AR-GE harcamaları 652 milyar lirayı aştı
Gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının GSYH içindeki oranı, 2023’te yüzde 1,39 iken 2024’te yüzde 1,46’ya çıktı. Bu oran, 44 trilyon 587 milyar 225 milyon liralık GSYH üzerinden hesaplandı.
EN BÜYÜK PAY ŞİRKETLERDE
AR-GE harcamalarında mali ve mali olmayan şirketler yüzde 64,8’lik payla ilk sırada yer aldı. Yükseköğretim kurumlarının payı yüzde 30,9 olurken, genel devletin (kar amacı olmayan kuruluşlar dahil) payı yüzde 4,3 olarak hesaplandı.
Harcama kalemleri içinde en büyük payı yüzde 59,5 ile personel giderleri oluşturdu.
FİNANSMAN KAYNAĞINDA ÖZEL SEKTÖR ÖNDE
2024 yılında AR-GE harcamalarının finansmanında şirketler yüzde 53,8 ile ilk sırada yer aldı. Genel devletin payı yüzde 30,4, yükseköğretimin payı yüzde 12,9, yurt dışı kaynakların payı ise yüzde 2,9 olarak gerçekleşti.
AR-GE PERSONELİ SAYISI 310 BİNİ GEÇTİ
Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden toplam 310 bin 473 kişi AR-GE personeli olarak çalıştı. Bu kişilerin yüzde 67,1’i şirketlerde, yüzde 30’u yükseköğretimde, yüzde 2,9’u ise genel devlet sektöründe görev aldı.
Kadın AR-GE personeli sayısı 106 bin 74’e ulaşarak toplamın yüzde 34,2’sini oluşturdu. Kadın oranı yükseköğretimde yüzde 47,9 ile en yüksek seviyede gerçekleşti.
HER 3 AR-GE ÇALIŞANINDAN BİRİ DOKTORALI
AR-GE personelinin yüzde 39,9’u lisans, yüzde 30,6’sı doktora veya eşdeğeri, yüzde 20,3’ü yüksek lisans mezunu. Meslek yüksekokulu mezunlarının oranı yüzde 4,9, lise ve altı düzeyde olanların oranı ise yüzde 4,4 olarak belirlendi.
TZE cinsinden dağılımda ise doktoralı personel oranı yüzde 21,2, lisans mezunları oranı yüzde 48,9 oldu.
AR-GE HARCAMALARININ ÜÇTE BİRİ İSTANBUL’DA
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması’na (İBBS 2. Düzey) göre 2024’te AR-GE harcamalarının yüzde 33,4’ü İstanbul’da yapıldı. İstanbul’u yüzde 27,8 ile Ankara, yüzde 9,4 ile Kocaeli-Sakarya-Düzce-Bolu-Yalova bölgesi izledi.
Personel sayısında da en yüksek oran İstanbul’da (yüzde 32,6) kaydedildi.
İMALAT SANAYİNDE YÜKSEK TEKNOLOJİ ÖNE ÇIKTI
Şirketlerin 2024 yılı AR-GE harcamasının 422 milyar 307 milyon liralık kısmının yüzde 52,7’si AR-GE merkezlerinde gerçekleştirildi. Bu harcamaların yüzde 89,4’ü, 250 ve üzeri çalışanı olan büyük girişimlere ait oldu.
İmalat sanayisinde yapılan 210 milyar 506 milyon liralık AR-GE harcamasının yüzde 46,9’u yüksek teknoloji faaliyetlerinde gerçekleşti. Orta yüksek teknoloji faaliyetlerinin payı yüzde 40,2, orta düşük teknolojinin payı yüzde 8,2, düşük teknolojinin payı ise yüzde 4,7 oldu.
Araştırmacı istihdamında en yüksek sayı, 31 bin 701 kişiyle orta yüksek teknoloji faaliyetlerinde görüldü.
DOLAYLI AR-GE TEŞVİKLERİNDE ARTIŞ
Mali ve mali olmayan şirketlerin AR-GE harcamaları içindeki dolaylı teşvik payı 2015’te yüzde 14,8 iken 2024’te yüzde 25,1’e yükseldi.
2015’te 11,2 milyar lira düzeyinde olan şirket AR-GE harcamaları, 2024’te 422 milyar liraya ulaştı.
